Agresja, według najogólniejszej i najprostszej definicji, jest zachowaniem, które ma na celu skrzywdzenie drugiej osoby. Gdy się jednak zgłębimy w ten temat to dostrzeżemy, iż jest on bardzo szeroki i rozbudowany, i że nie jest on taki jednoznaczny jakby mogło się wydawać. Zachowania agresywne mogą być obserwowane pod różną postacią.
Agresja fizyczna
Agresja fizyczna (niewerbalna) – do której użyta jest siła fizyczna, przejawia się biciem, kopaniem, gryzieniem, popychaniem, ciągnięciem za włosy, szczypaniem, uderzaniem z użyciem przedmiotu lub ręką. Może być kierowana do drugiego człowieka, grupy ludzi, zwierzęcia albo przedmiotów. Najistotniejszymi celami tej formy agresji jest zniszczenie, sprawienie bólu, posiadanie przewagi nad drugą osobą.
Agresja słowna
Agresja słowna (werbalna) – w przeciwieństwie do fizycznej nie jest używana siła, ale słowa. Najczęściej są to wyzwiska, przekleństwa, przedrzeźnianie, kierowanie gróźb, wyśmiewanie, krytykowanie w obecności innych osób, plotkowanie, manipulowanie, itp. Nie sprawia bólu fizycznego, ale konsekwencje nie są wcale błahe. Następstwem agresji słownej może być pojawienie się poczucia ciągłego zagrożenia, niepewności, strachu, izolowaniu się, chronicznego stresu, a to wszystko może w dłuższej perspektywie prowadzić do zaburzeń lękowych lub/i depresji.
Agresja wyobrażeniowa
Agresja, którą sobie wyobrażamy – pojawia się w fantazjach, dlatego też jest niewidoczna dla innych, nie jest ujawniona, więc też nie powoduje krzywdy. Fantazjować można o tym co się komuś zrobi, jak się go potraktuje, zemści, co się powie, itp., ale nie jest to wprowadzane w życie. Jako przykład może posłużyć sytuacja, kiedy zdenerwuje kogoś szef, np.: nie potraktuje sprawiedliwie, w myślach pojawiają się obrazy związane z tym co by można było mu powiedzieć, jak mu “dokopać słownie lub/i fizycznie” albo jak się rzuca mu papierami i zostawia pracę, jak się niszczy jego komputer itp.
Agresja bierna
Agresja bierna, zamiennie nazywana pasywną, sprawić może trudność w jej rozpoznaniu, ponieważ łatwo jej zaprzeczyć. Osoba ją stosująca zazwyczaj skonfrontowana mówi: “przestań, wydaje ci się, jesteś przewrażliwiony”. Pasywna agresja to: plotkowanie, żartowanie z kogoś na forum grupy, unikanie kontaktów z nią, obrażanie się bez podawania powodów, ciągłe deprecjonowanie pomysłów danej osoby, “karanie milczeniem” jeśli się nie zrobi tak jak oczekiwała tego dana osoba.
Istnieje jeszcze inny podział agresji, to znaczy, jeśli skupimy się na jej celowości to wyróżnić można:
- agresję instrumentalną, gdy ktoś celowo się do niej ucieka, aby osiągnąć jakiś efekt (wyeliminowanie konkurencji);
- agresję wrogą, chęć zadania komuś krzywdy i cierpienia (chęć odegrania się na kimś, zemsta);
- Agresja zadaniowa, związana z pełnioną rolą w rodzinie albo społeczeństwie (służby mundurowe – policja, wojsko)
Kierunek agresji
Warto też pamiętać o tym, że agresja nie musi być kierowana tylko na zewnątrz, czyli na inne osoby, zwierzęta, przedmioty, ale również do wewnątrz, wtedy też mówimy o autoagresji. Autoagresja może występować pod postacią negatywnego myślenia o samym sobie, a także w formie okaleczania się (cięcia, przypalania się, drapania), wyrywania sobie włosów, głodzenia bądź objadania się, niedbania o swoje zdrowie, połykanie ostrych przedmiotów, dużej ilości leków, itp. Nie zawsze jest ona rozpoznawana w społeczeństwie, albowiem może być ukryta pod postacią, bardzo restrykcyjnych i ciężkich ćwiczeń, diety, odmawiania sobie snu, nierobienie przerw od pracy,itp.
Praca nad agresją
Aby skutecznie wyeliminować zachowania agresywne, należy poznać ich źródło, które nie zawsze jest jasne i oczywiste. Źródłem agresji może być lęk, obawa, przed skrzywdzeniem, porzuceniem i zranieniem. Powodem agresji mogą być też zaburzenia psychiczne, wcześniej przebyte traumy, wysoki poziom stresu i nieradzenie sobie z nim. Agresja może być sposobem na osiąganie własnych celów, chęcią posiadania kontroli. Często jest wynikiem trudności z radzeniem sobie z frustracją, brakiem posiadania umiejętności rozwiązywania konfliktów, a także taki wyuczony model “komunikacji z otoczeniem”.
Aby radzić sobie z własną agresją niekiedy potrzebna jest farmakoterapia, którą zleca lekarz psychiatra, natomiast dzięki psychoterapii indywidualnej i/lub grupowej czy treningom/zajęciom grupowym (np.: Trening Zastępowania Agresji, trening umiejętności społecznych, trening radzenia sobie ze stresem, itp.) dana osoba będzie w stanie poznać powody swoich wyładowań agresywnych, jak również wypracować zdrowe sposoby radzenia sobie z napięciem.
