Czym jest tak naprawdę DDA?
Jeśli jedna osoba jest uzależniona od alkoholu, to trzeba wiedzieć, że cała rodzina jest dotknięta negatywnymi konsekwencjami. Nigdy nie jest to choroba jednego członka rodziny, a całego systemu. Osoby, które wychowywały się w takiej rodzinie określane są skrótem DDA. Oznacza on Dorosłe Dzieci Alkoholika i odnosi się do osób dorosłych, których jeden lub oboje rodziców mieli problem alkoholowy. Mimo osiągnięcia pełnoletności, wyprowadzenia się, a nawet w wielu przypadkach braku kontaktu z rodzicem pijącym, osoba, która wzrastała w takiej rodzinie boryka się z wieloma konsekwencjami. Negatywne skutki powstałe w wyniku uzależnienia rodzica lub rodziców przekładają się na całe życie danej osoby. Dzieje się tak, ponieważ potrzeby dziecka są na drugim planie, nie są w pełni lub w ogóle zaspokajane. Rodzina nie daje poczucia bezpieczeństwa, wręcz odwrotnie, wychowywanie się w takim środowisku związane jest z nieprzewidywalnością, chaosem, koniecznością bycia przygotowanym na różne sytuacje, a to z kolei z życiem w ciągłym stresie i napięciu.
Przez uzależnienie dorosłego, dziecko pozostaje same sobie, jest pozbawione poczucia własnej wartości, pewności siebie oraz tożsamości. Wzrasta w poczuciu wstydu i krzywdy, a także lęku, strachu, poczucia winy i gniewu. W związku z wychowywaniem się w rodzinie z problemem alkoholowym, dziecko, aby “przeżyć” musiało wytworzyć różne mechanizmy obronne, które w pewien sposób chroniły je i pozwalały przetrwać to co dla nich najgorsze. Jest to jednak czasowe rozwiązanie, utrwalone dają niekorzystne konsekwencje i mają wpływ na funkcjonowanie osób. To co na przykład pomaga w takich rodzinach to przestrzeganie trzech zasad, które brzmią: nie czuj, nie mów, nie ufaj. Odnoszą się do stłumienia własnych emocji, niemówienia na głos o problemach, nieskarżenia się na nie oraz braku zaufania początkowo do swoich rodziców, później do innych osób z otoczenia.
Objawy DDA
- Problemy związane z rozpoznawaniem, nazywaniem i okazywaniem emocji;
- Niskie poczucie własnej wartości;
- Silna potrzeba posiadania kontroli;
- Trudności w przeżywaniu radości, odprężeniu, relaksu, wypoczynku;
- Umiejętność przetrwania w różnych, trudnych sytuacjach;
- Nieuzasadnione poczucie winy;
- Ciągłe poczucie osamotnienia;
- Poczucie odpowiedzialności za wszystko i wszystkich;
- Perfekcjonizm;
- Lęk przed bliskością i odrzuceniem;
- Niedbanie o własne potrzeby;
- Bak ufności w stosunku do innych ludzi;
- Problem z wyznaczaniem sobie i innym granic;
- Lęk przed sytuacjami konfliktowymi;
- Poczucie bycia ofiarą;
- Patrzenie na świat w sposób czarno – biały;
Role dzieci w rodzinie alkoholowej
Aby przezwyciężyć lęk i dostosować się do warunków jakie panują w domu rodzinnym, dzieci przyjmują “role”. Role dzieci z rodzin alkoholowych są po to, aby radzić sobie z tym co się dzieje, ale także aby zachować funkcjonowanie (dysfunkcyjnego) systemu rodzinnego. Role jakie są przyjmowane to rodzinie to:
- Bohater rodzinny – najczęściej jest to dziecko najstarsze z rodzeństwa, przejmuje on rolę osoby dorosłej, nierzadko jest tak, że staje się “rodzicem” dla młodszego rodzeństwa, opiekuje się nimi, przygotowuje posiłki, dba o porządek. Dba również o rodziców, o ich bezpieczeństwo. Rezygnuje z siebie, swoich potrzeb, na rzecz innych;
- Kozioł ofiarny – w wielu przypadkach staje się ofiarą przemocy fizycznej, to właśnie na tym dziecku skupia się cały gniew i agresja rodziców. Często sprawia problemy wychowawcze, zarówno w domu jak i w szkole. Uczy się tego, że aby przetrwać musi być silne, ten kto silniejszy jest zwycięzcą.
- Maskotka – dziecko, które jest tzw. ”pupilkiem” w rodzinie. Dziecko maskotka często swoim zachowaniem powoduje rozładowanie napięcia pojawiającego się domu poprzez rozweselanie innych, cały czas żartuje, jest radosne – co jest tragizmem tych dzieci, ponieważ nikt nie dostrzega ich cierpienia i nie traktuje poważnie.
- Niewidzialne dziecko – niezauważane przez nikogo, w szkole jest bardzo skryte i ciche, nikt nie zwraca na nie uwagi. Nie sprawia nikomu kłopotów, nie rzuca się w oczy.
Powyższe role nie są jedynie przyjmowane na czas dzieciństwa, z nimi wchodzi się w dorosłość. Dorośli pochodzący z rodzin alkoholowych skupiają się na potrzebach innych osób a nie swoich. Są gotowi by pomagać innym, rezygnują z tego co dla nich samych jest ważne. Nie radzą sobie w sytuacjach konfliktowych, albo reagują nieadekwatną gwałtownością, albo wręcz odwrotnie – totalną uległością.
DDA może mieć ogromną potrzebę kontroli wszystkiego i wszystkich. Może to być wynik doświadczeń z dzieciństwa, gdzie wszystko było nieprzewidywalne, gdzie nie było regularności, nie wiadomo było czego można było się spodziewać po powrocie ze szkoły do domu lub/i rodzica z pracy. Kontrola ta może się objawiać w kontaktach społecznych, ale i podczas wypełniania obowiązków zawodowych.
Funkcjonowanie osób z syndromem DDA w związkach
Dziecko wychowujące się w dysfunkcyjnym systemie rodzinnym, w którym występuje problem alkoholowy nie jest nauczone miłości. Miłość nie jest w adekwatny sposób okazywana dziecku, więc może się rodzić przekonanie, że na tę miłość nie zasługuje. Czyli pojawia się myśl nikt mnie nie kocha – ta właśnie myśl może towarzyszyć przez wiele lat. Nie odnosi się jednak to tylko do relacji z drugim człowiekiem, ale też do samego siebie, tzn., dziecko nie kocha samego siebie. Ma zaniżone poczucie własnej wartości, nie wierzy w swoje możliwości, nie dba o własne zdrowie – fizyczne i psychiczne. W wielu przypadkach kieruje agresje nie tylko na zewnątrz, czyli na innych, ale i w swoim kierunku.
Obraz relacji między mężczyzną a kobietą jest zaburzony, dorosły z syndromem DDA nie wie, jak okazywać sobie czułość, miłość, szacunek, jak w związku rozwiązywać kwestie sporne, jak dzielić się obowiązkami. W takich związkach występuje wiele milczenia, obarczania siebie odpowiedzialnością za niepowodzenia, konflikty. Trudno jest się poruszać w relacjach bliskich. Chęć zbudowania idealnego związku prowadzi do nikąd, albowiem próby uniknięcia za wszelką cenę powielenia schematu rodziców nie wystarczy. Nieumiejętność budowania bliskich relacji w oparciu o zaufanie, troskę, miłość jest zbyt trudne i niemożliwe do osiągnięcia, ponieważ nikt takiego dziecka, a potem dorosłego nie nauczył tego. Budowane relacje były na zupełnie innych warunkach.
Wielokrotnie ma miejsce sytuacje, gdzie osoba pochodząca z rodziny alkoholowej wiąże się z osobą uzależnioną. Dzieje się tak mimo tego, że bardzo by się chciało inny związek, bez używek, bez przemocy. Nie jest to jednak takie proste. Największy wpływ ma na to, to co się działo w rodzinie, w której dziecko wzrastało i jaką rolę przyjmowało. Rola oraz klimat panujący w domu rodzinnym jest dobrze znany, przewrotnie tylko taki klimat jest bezpieczny. Wiadomo jak się w nim poruszać, jak reagować, jak się zachowywać. W relacjach zdrowych, trudno jest się odnaleźć, wydawać się mogą nudne, sztuczne, mało atrakcyjne. Dlatego najczęściej dochodzi do powielenia schematów rodziców.
Kontakty seksualne mogą być zawierane z przypadkowymi osobami, tylko po to, by choć na chwilę poczuć bliskość. Występować może częsta zmienność partnerów seksualnych, dochodzić może do zdrad. Problemy występują również z czerpaniem satysfakcji seksualnej, skupieniem się na własnych potrzebach i dbaniem o swój komfort. Występuje wiele sytuacji, które prowadzić mogą do wielu niechcianych sytuacji, przekraczania granic seksualnych czy też wykorzystania seksualnego, które często mogło mieć miejsce już w dziciństwie.
Terapia i leczenie osób z syndromem DDA
Podstawowym zadaniem psychoterapii jest odrzucenie wcześniej wspomnianych trzech zasad. Nauka rozpoznawania, nazywania i okazywania w prawidłowy sposób swoich emocji. Mówieniem wprost o swoich przeżyciach, zarówno tych przyjemnych jak i mniej. Budowanie zaufania do drugiego człowieka, co jest podstawą tworzenia bliskich relacji, a jest to możliwe dzięki budowaniu relacji terapeutycznej. Budowanie adekwatnego obrazu siebie, spowoduje tworzenie się przekonania o swoich możliwościach. W toku terapii pacjent/ka nauczy się dostrzegać i dbać o swoje potrzeby.
Leczenie osób z syndromem DDA zajmuje się leczeniem depresji, zaburzeń lękowych, traum. Poradzenie sobie z męczącymi wspomnieniami, mającymi wpływ na obecne życie.
Terapia osób DDA daje szanse na życie w oparciu o prawidłowe i zdrowe wzorce.
